Stwo­rzy­łam tę stro­nę, by wyja­śnić tutaj pew­ne poję­cia, któ­re mogą być nie­zro­zu­mia­łe dla osób nie­zwią­za­nych na co dzień z ter­mi­no­lo­gią historyczno-sztuczną.

A

Ate­lier — miej­sce pra­cy twór­czej arty­sty. Mala­rze czę­sto uwiecz­nia­li na obra­zach swo­je pra­cow­nie — naj­słyn­niej­szym tego przy­kła­dem jest dzie­ło Gusta­ve Cour­be­ta — Ate­lier arty­sty.

Atrium

B

Bazy­li­ka - kościół o ukła­dzie wie­lo­na­wo­wym, w któ­rym nawa głów­na jest wyż­sza od naw bocz­nych, przy­kry­tych dacha­mi pul­pi­to­wy­mi. Układ ten wywo­dzi się z bazy­lik sądo­wych Sta­ro­żyt­ne­go Rzymu.

C

 

D

Deesis - przed­sta­wie­nie Chry­stu­sa jako Sędzi (Pan­to­kra­tor) na tro­nie w obec­no­ści Mat­ki Boskiej i Jana Chrzci­cie­la (przy­kład: Hagia Sophia — mozai­ka z XIII w.)

Drze­wo Jes­se­go - motyw iko­no­gra­ficz­ny przed­sta­wia­ją­cy drze­wo gene­alo­gicz­ne Chry­stu­sa, któ­re­go korze­niem jest Jes­se, ojciec kró­la Dawi­da (przy­kład: kościół San­ta María del Castil­lo w Oli­ven­zie).

E

F

Fry­ty szklane

G

H

Hala — kościół o ukła­dzie wie­lo­na­wo­wym, w któ­rym każ­da z naw jest rów­nej wysokości.

Hode­ge­tria — naj­star­sze przed­sta­wie­nie Mat­ki Boskiej z Chry­stu­sem na rękach. Wedle tra­dy­cji pierw­sza Hode­ge­tria nama­lo­wa­na zosta­ła przez Łuka­sza Ewan­ge­li­stę. Chry­stus przed­sta­wio­ny jest w typie Emma­nu­ela — małe­go doro­słe­go (przy­kład: Mat­ka Boska Smo­leń­ska, 1482).

Hur­dy­cja - drew­nia­ny ganek z otwo­ra­mi strzel­ni­czy­mi oraz w pod­ło­dze, wysta­ją­cy przed lico gór­nej czę­ści murów obron­nych w śre­dnio­wiecz­nym budow­nic­twie obronnym.

I

Iko­no­stas - ścia­na w cer­kwi zbu­do­wa­na z ikon. Oddzie­la nawę głów­ną od pre­zbi­te­rium. Dzie­li się na pięć rzę­dów skła­da­ją­cych się z:
1. Ikon namiest­nych i wrót cesarskich
2. Rzę­du świątecznego
3. Gru­py Deesis
4. Rzę­du pro­ro­ków i Ojców Kościoła
5. Rzę­du Patriarchów

J

K

Klau­zu­ra - część zako­nu bądź klasz­to­ru nie­do­stęp­na dla osób z zewnątrz.

Kre­ne­laż - ina­czej blan­ki. Ele­ment obron­ny zwień­cza­ją­cy wie­że, basz­ty oraz mury obron­ne śre­dnio­wiecz­nych miast oraz warow­ni tzw. zęba­mi. W cza­sie oblę­że­nia, mię­dzy owy­mi zęba­mi sta­cjo­no­wa­li łucznicy.

L

Ł

M

Machi­ku­ły

Majo­li­ka

Mari­na - obraz przed­sta­wia­ją­cy kra­jo­braz mor­ski z łodzia­mi, okrę­ta­mi, por­ta­mi, wybrze­ża­mi itp.

N

Nar­teks

Nawa bocz­na

Nawa głów­na - środ­ko­wa część świą­ty­ni oddzie­lo­na od naw bocz­nych fila­ra­mi lub kolum­na­mi. W typie bazy­li­ko­wym jest wyż­sza od naw bocz­nych, zwy­kle jest też najszersza.

Nodus — zgru­bio­na część na trzo­nie kie­li­cha, naczyń litur­gicz­nych itp. Może być zdo­bio­na np. guza­mi (przy­kład: kie­lich z Pizy, XIV w.).

Nok­turn — obraz w noc­nym pej­za­żu (przy­kład: Vin­cent van Gogh — Taras kawiar­ni w nocy, 1888).

O

Oran­ci - w iko­no­gra­fii chrze­ści­jań­skiej oso­by z unie­sio­ny­mi w górę ręka­mi w geście modli­twy. Motyw ten prze­ja­wiał się głów­nie w sztu­ce wcze­sno­chrze­ści­jań­skiej i bizantyńskiej.

P

Peri­zo­nium — prze­pa­ska bio­dro­wa ukrzy­żo­wa­ne­go Chry­stu­sa. W zależ­no­ści od epo­ki przy­bie­ra­ła róż­ne, mniej lub bar­dziej roz­bu­do­wa­ne formy.

Poli­chro­mia — ozdob­na deko­ra­cja malar­ska ścian lub rzeźb.

Pre­zbi­te­rium — część kościo­ła, w któ­rym spra­wo­wa­na jest litur­gia. Mie­ści się tam ołtarz głów­ny, ambo­na oraz taber­na­ku­lum. Świą­ty­nie zakon­ne w tej czę­ści mają tak­że stal­le (sie­dze­nia) prze­zna­czo­ne dla zakon­ni­ków. Do II sobo­ru waty­kań­skie­go pre­zbi­te­ria sta­no­wi­ły wschod­nią część świątyni.

R

S

San­gwi­na

Sobo­ty

Strzel­ni­ca

Stu­dium

Szkło pra­so­wa­ne

Szta­faż - wpro­wa­dze­nie do pej­za­żu posta­ci ludz­kich bądź zwie­rzę­cych (przy­kład: Jean Bap­ti­ste Camil­le Corot — Pora­nek w Wene­cji, 1834).

T

Tem­pe­ra — tech­ni­ka malar­ska o spo­iwie orga­nicz­nym. Far­by te roz­pusz­cza­ne są z wodą. Jed­na z naj­star­szych tech­nik malar­skich, zna­na od sta­ro­żyt­no­ści i będą­ca wio­dą­cą do epo­ki rene­san­su. Zwłasz­cza popu­lar­na w okre­sie śre­dnio­wie­cza. Przy­kła­dem dzie­ła w tech­ni­ce tem­pe­ro­wej jest obraz Naro­dzi­ny Wenus San­dro Botticellego.

U

W

Y

Z