Martorana!

Cudo archi­tek­to­nicz­ne, o któ­rym będzie w dzi­siej­szym wpi­sie, zain­try­go­wa­ło mnie na jed­nym z wykła­dów ze sztu­ki bizan­tyń­skiej. Może to dla­te­go, że jego zewnętrz­na bry­ła mało przy­po­mi­na cha­rak­te­ry­stycz­ny dla tej kul­tu­ry kościół krzy­żo­wo-kopu­ło­wy. Cał­kiem praw­do­po­dob­ne, że powód jest zupeł­nie inny, ale teraz już do tego nie doj­dę. W każ­dym razie, owa świą­ty­nia, noszą­ca wezwa­nie Naj­święt­szej Marii Pan­ny, wzno­si się na malow­ni­czej wyspie Sycy­lii. Kościół ten, miesz­czą­cy się w Paler­mo, wznie­sio­ny został z ini­cja­ty­wy Jerze­go z Antio­chii, grec­kie­go admi­ra­ła i głów­ne­go mini­stra kró­la Sycy­lii, Roge­ra II. Praw­do­po­dob­nie budo­wę roz­po­czę­to w 1143, nato­miast w 1151 roku budo­wa była już zakoń­czo­na. Musia­ła być to świą­ty­nia nie­zwy­kle uro­dzi­wa, bowiem w latach 80 XII wie­ku, Ibn Jubayr, arab­ski podróż­nik, okre­ślił ją jako naj­pięk­niej­szy budy­nek świa­ta.

Począt­ko­wo, jak suge­ru­je wstęp, odby­wa­ła się tam litur­gia w obrząd­ku wschod­nim, lecz w XV wie­ku kościół wchło­nął miesz­czą­cy się tuż obok zakon bene­dyk­ty­nek. Budy­nek mię­dzy XVI, a XVIII wie­kiem prze­szedł wie­le mody­fi­ka­cji, stąd baro­ko­wa fasa­da, któ­ra przy­cią­gnę­ła mój wzrok pod­czas wykła­du. Ory­gi­nal­na świą­ty­nia mia­ła plan cen­tral­ny, co nie wyróż­nia­ło jej raczej spo­śród bizan­tyń­skich budow­li sakralnych.

To, co jest jed­nak naj­bar­dziej inte­re­su­ją­ce, mie­ści się we wnę­trzu peł­nym XII-wiecz­nych mozaik. Kopu­łę, tak jak czę­sto we wschod­niej tra­dy­cji, zdo­bi wize­ru­nek Chry­stu­sa Pan­to­kra­to­ra. Naj­now­szą część świą­ty­ni zdo­bią fre­ski  Gugliel­mo Bor­re­man­sa z XVIII wieku.

W 1935 roku Beni­to Mus­so­li­ni zwró­cił świą­ty­nię gre­ko-kato­li­kom, nato­miast dziś słu­ży ona kościo­ło­wi kato­lic­kie­mu obrząd­ku bizantyńsko-włoskiego.

Jest to bar­dzo intry­gu­ją­ca budow­la i wyda­je mi się, że wręcz wyjąt­ko­wa w ska­li świa­to­wej. Znaj­dzie­my tam tak­że arab­skie inskryp­cje na filarach.

Zagad­ko­wa nazwa Mar­to­ra­na, któ­rą potocz­nie okre­śla się kościół, pocho­dzi od nazwi­ska zało­ży­ciel­ki klasz­to­ru bene­dyk­ty­nek — Elo­isy Mar­to­ra­na. Okre­śle­nie Ammi­ra­glio pocho­dzi nato­miast od wspo­mnia­ne­go Jerze­go z Antio­chii, któ­ry był admi­ra­łem (ammi­ra­glio po wło­sku zna­czy po pro­stu admi­rał). Zdjęć osza­ła­mia­ją­cej jako­ści szu­ka­łam na próż­no. W tej kwe­stii inter­nau­ci się nie popi­sa­li :( Przy­znam się, że moim wiel­kim marze­niem jest zoba­czyć kie­dyś ten kościół na wła­sne oczy, a zwłasz­cza mozai­ki migo­czą­ce w świe­tle pro­mie­ni słonecznych!