Mały Wawel

Jako, że dziś jakaś miła dusza namięt­nie gwiazd­ko­wa­ła na Flic­krze moje zdję­cia z Suchej Beskidz­kiej, przy­po­mnia­ło mi się o tam­tej­szym zam­ku (któ­re­go nie ma na owych zdję­ciach, ale to drob­ny szcze­gół), nazy­wa­ne­go piesz­czo­tli­wie Mały Wawel. Moja zam­ko­wa obse­sja trwa, pogłę­bio­na kolej­nym przy­kła­dem, któ­ry zna­la­złam do mojej pra­cy magi­ster­skiej, stąd ska­zu­ję Was, moi kocha­ni Czy­tel­ni­cy, na następ­ną por­cję infor­ma­cji na temat rezy­den­cji ziem Pol­ski. Mam nadzie­ję, że dzię­ki czę­stym wpi­som na ten temat poko­cha­cie zam­ko­wy kra­jo­braz Pol­ski, a nie znie­na­wi­dzi­cie go!

Drewniany dwór

Na miej­scu obec­ne­go zam­ku w Suchej Beskidz­kiej, w cza­sach zamierz­chłych praw­do­po­dob­nie mie­ścił się drew­nia­ny dwór nale­żą­cy do rodzi­ny Słup­skich. Dwór ten, jak to drew­nia­ne dwo­ry mia­ły w zwy­cza­ju, spło­nął, a na jego miej­scu wybu­do­wa­no drew­nia­no-kamien­ną budow­lę. Nowe budow­la­ne przed­się­wzię­cie pod­ję­to w latach 1554–1580, a jego ini­cja­to­rem był Kac­per Suski.

Mały Wawel

Kolej­nym wła­ści­cie­lem tych ziem był Piotr Komo­row­ski i to z nim nale­ży wią­zać prze­bu­do­wę ist­nie­ją­ce­go dwo­ru w rene­san­so­wą rezy­den­cję z 1614 roku. Moż­na zna­leźć w niej wie­le cech, któ­re czy­nią ją podob­ną do Zam­ku Kró­lew­skie­go w Kra­ko­wie. Nie bez przy­czy­ny suski zamek jest nazy­wa­ny Mały Wawel. Za prze­bu­do­wę rezy­den­cji odpo­wie­dzial­ny był praw­do­po­dob­nie Pau­lus Bau­da­ert z Flan­drii. Relik­ty star­szej budow­li moż­na odna­leźć w połu­dnio­wo-wschod­nim naroż­ni­ku połu­dnio­we­go skrzydła.

W XVII wie­ku zamek prze­szedł w ręce rodzi­ny Wie­lo­pol­skich i z począt­kiem kolej­ne­go stu­le­cia Anna z Lubo­mir­skich Wiel­ko­pol­ska roz­bu­do­wa­ła go do for­my zna­nej nam obec­nie — doda­no dwie kolej­ne wie­że: w połu­dnio­wo-wschod­nim i połu­dnio­wo-zachod­nim naroż­ni­ku. W tym cza­sie baro­ki­za­cji (zło­śli­wie dodam, że edy­tor suge­ru­je mi, bym zmie­ni­ła to sło­wo na ‘bar­ba­ry­za­cję’) ule­gły wnę­trza. Pomi­mo kil­ku­krot­nych, póź­niej­szych restau­ra­cji, nie zmie­nił on swe­go wyglądu.

Za pano­wa­nia kolej­nych wła­ści­cie­li, rodzi­ny Bra­nic­kich, roze­bra­no wschod­nie skrzy­dło zam­ku oraz bra­mę wjaz­do­wą i oto­czo­no murem park oka­la­ją­cy rezy­den­cję. W tym cza­sie rów­nież miej­sce swe zna­la­zła tutaj biblio­te­ka, gdzie gro­ma­dzo­ne były nie­zwy­kle cen­ne księ­gi, ręko­pi­sy, malar­stwo, rzeź­ba itd.

Renowacja zamku i pożar

XIX wiek to bar­dzo aktyw­ny czas — w tym cza­sie nastą­pi­ła reno­wa­cja zam­ku i pożar. W latach 1882–1887 kolej­ny z rodu Bra­nic­kich, Wła­dy­sław, pod­jął decy­zję o restau­ra­cji zam­ku i zatrud­nił archi­tek­ta Tade­usza Stry­jeń­skie­go (któ­ry pra­co­wał bar­dzo aktyw­nie w Kra­ko­wie, głów­nie w spół­ce z Fran­cisz­kiem Mączyń­skim. Pra­co­wał m.in. przy budyn­ku, gdzie obec­nie sie­dzi­bę ma Uni­wer­sy­tet Eko­no­micz­ny, przy Domu pod Glo­bu­sem [ul. Basz­to­wa], czy Muzeum Tech­nicz­no-Prze­my­sło­wym [obec­nie jeden z budyn­ków Aka­de­mii Sztuk Pięk­nych]). W 1843 wybu­rzo­no kamien­ny mur, któ­ry zastą­pio­no żela­znym ogro­dze­niem. W 1905 roku zamek spło­nął, a jego odbu­do­wę ponow­nie nad­zo­ro­wał Stryjeński.

Neogotycka oranżeria

W dru­giej poło­wie XIX wie­ku w par­ku wybu­do­wa­no neo­go­tyc­ką oran­że­rię w sty­lu angiel­skim, gdzie Bra­nic­cy hodo­wa­li egzo­tycz­ne rośli­ny. W XX wie­ku dobu­do­wa­no do niej szklar­nię. Obec­nie nie­ste­ty pozo­sta­je ona w sta­nie (nie znów tak dużej) ruiny. Oran­że­rię tę uwiecz­nił na swym obra­zie Józef Mehoffer.

Czasy najnowsze

Pod­czas II woj­ny świa­to­wej zamek został zaję­ty naj­pierw przez Niem­ców, a następ­nie przez woj­ska radziec­kie. Archi­tek­tu­ra, w prze­ci­wień­stwie do wnętrz, na szczę­ście zbyt­nio nie ucier­pia­ła, jed­nak­że cen­ne wypo­sa­że­nie oraz zbio­ry biblio­tecz­no-muze­al­ne zosta­ły roz­kra­dzio­ne i zdewastowane.

Po woj­nie dzia­ły się tam róż­ne dzi­wy. We wnę­trzach zam­ku dzia­ła­ło Liceum Ogól­no­kształ­cą­ce z inter­na­tem, maga­zy­ny, a część zamiesz­ki­wa­na była przez pry­wat­nych loka­to­rów. W 1974 roku zamek stał się wła­sno­ścią Pań­stwo­wych Zbio­rów Sztu­ki na Wawe­lu. To zaowo­co­wa­ło jego reno­wa­cją i przy­sto­so­wa­niem do celów muze­al­nych. Mimo tych prac, nie uda­ło się utwo­rzyć muzeum wnętrz, stąd w 1996 roku Sucha Beskidz­ka prze­ję­ła rezy­den­cję od Skar­bu Pań­stwa, two­rząc w niej cen­trum kul­tu­ral­ne mia­sta i regio­nu. Poza tym mie­ści się tu hotel, restau­ra­cja i kil­ka innych instytucji.

Poza tym park wokół zam­ku jest wspa­nia­ły, cho­ciaż w lecie pełen koma­rów, któ­re bar­dzo prze­szka­dza­ją w kon­tem­plo­wa­niu pięk­na natu­ry. W jezior­ku pły­wa­ją wie­lo­barw­ne ryb­ki, a mostek chy­li się ku upad­ko­wi, ale i tak jest uro­kli­wy. Zamek zwie­dza­łam i ma boga­tą kolek­cję por­tre­to­we­go malar­stwa baro­ko­we­go, gdzie jest masa obra­zów z Habs­bur­ga­mi (to zapa­mię­ta­łam naj­bar­dziej). Orga­ni­zo­wa­ne są tam rów­nież cie­ka­we wysta­wy cza­so­we. Ja aku­rat byłam na poświę­co­nej twór­czo­ści Woj­cie­cha Weis­sa i byłam zachwy­co­na. W archi­wum na ich stro­nie widzia­łam, że w 2011 roku odby­ła rów­nież wysta­wa prac Jac­ka Malczewskiego.

Sucha Beskidzka

Pole­cam odwie­dze­nie Suchej Beskidz­kiej. Poza zam­kiem jest tam tak­że sław­na karcz­ma Rzym, rene­san­so­wy kośció­łek fun­da­cji Pio­tra Komo­row­skie­go (z któ­rym to kościół­kiem mia­łam wie­le przejść i któ­re­go gwiazd­ko­wa­nie foto­gra­fii zain­spi­ro­wa­ło tę not­kę) oraz nowy, prze­cud­nej uro­dy, kościół autor­stwa Teo­do­ra Talow­skie­go (pozna­ne­go nam przy oka­zji kamie­ni­cy Pod Pają­kiem).

Jeśli cho­dzi jesz­cze o spra­wy, pole­cam stro­nę inter­ne­to­wą Zam­ku w Suchej Beskidz­kiej, gdzie moż­na zna­leźć szcze­gó­ło­we infor­ma­cje na temat histo­rii, archi­tek­tu­ry, wnętrz, wystaw sta­łych i cza­so­wych. W zasa­dzie kom­plet­na wie­dza na temat tego co, jak i gdzie. Poza tym gale­ria na stro­nie o zam­kach, bo nie­ste­ty w tym przy­pad­ku Flickr nie spi­su­je się naj­le­piej. Jeśli ktoś jest głod­ny więk­szej ilo­ści archi­wal­nych zdjęć, gdzie moż­na zoba­czyć Mały Wawel, odsy­łam na Foto­pol­skę.

Na koniec jesz­cze zamiesz­czam wspo­mi­na­ną wyżej w tek­ście repro­duk­cję (bar­dzo tra­gicz­nej jako­ści) obra­zu Mehof­fe­ra z Muzeum Pod­la­skie­go w Ratu­szu białostockim.

PS. Chcia­łam ponad­to podzię­ko­wać wszyst­kim odwie­dza­ją­cym Gabun­zla. Mimo pew­nych prze­sto­jów, któ­re mają tutaj miej­sce, cią­gle ktoś odwie­dza blo­ga. Przy­by­wa nawet ‘lubią­cych’ na Face­bo­oku. Dzięki!