Babilon!

Za dziec­ka mia­łam dużo ksią­żek-albu­mów (w zasa­dzie to dalej je mam), któ­re po praw­dzie w więk­szo­ści nale­ża­ły do moje­go bra­ta, ale oglą­da­li­śmy je wspól­nie. Jako, że książ­ki te były ilu­stro­wa­ne rysun­ka­mi, czę­sto uka­zu­ją­cy­mi prze­kro­je, lubi­li­śmy się na nich ‘bawić’. Naj­częst­szym polem naszych zabaw był tytuł Cuda świa­ta. I tak bawi­li­śmy się w prze­kro­ju Sta­tui Wol­no­ści czy na rysun­ku przed­sta­wia­ją­cym posąg Zeu­sa. Jeśli pamięć mnie nie zwo­dzi, była tam tak­że rysun­ko­wa repli­ka Bra­my Isz­tar, boha­ter­ki dzi­siej­sze­go wpisu.

Bra­ma Isz­tar sta­no­wi­ła pół­noc­ne wej­ście do sto­li­cy Babi­lo­nii, Babi­lo­nu. Mia­sto dziś znaj­du­je się na tere­nie Ira­ku i nosi mia­no Atlal Babil. Uzna­wa­na począt­ko­wo była za jeden z sied­miu cudów świa­ta sta­ro­żyt­ne­go, ale póź­niej zastą­pio­no ją Latar­nią Mor­ską z Aleksandrii.

Powsta­nie wrót wią­że się z pano­wa­niem Nabu­cho­do­no­zo­ra II, któ­ry rzą­dy swe spra­wo­wał w latach 605–562 p.n.e. Poświę­co­ne były, jak sama nazwa wska­zu­je, Isz­tar — bogi­ni woj­ny i miło­ści (we współ­cze­snej lite­ra­tu­rze może­my spo­tkać ją w cudow­nej komik­so­wej serii N. Gaima­na — Sand­man). Sama for­ma bra­my była raczej typo­wa dla budow­nic­twa mezo­po­tam­skie­go, lecz to co wyróż­nia­ło ją spo­śród innych budow­li, to spo­sób jej deko­ra­cji. Pokry­ta nie­bie­ską gla­zu­ro­wa­ną cegłą, zawie­ra róż­no­barw­ne przed­sta­wie­nia zwie­rząt, któ­re są sym­bo­la­mi Isz­tar (lew), Ada­da (byk) oraz Mar­du­ka (smok), babi­loń­skich bóstw. O Isz­tar już wspo­mnia­łam, Adad był bogiem wia­tru, burzy i ogól­nie wszel­kich sił destruk­cyj­nych, nato­miast Mar­duk opie­ko­wał się Babi­lo­nem i był naj­waż­niej­szym z bóstw tego pan­te­onu. Patro­no­wał mądro­ści, magii i sądow­nic­twu. Z ory­gi­na­łu bra­my zacho­wa­ła się tyl­ko dol­na część, któ­ra i tak zosta­ła pod­da­na rekonstrukcji.

Od bra­my pro­wa­dzi­ła dro­ga pro­ce­syj­na, któ­ra cią­gnę­ła się aż do świą­ty­ni E‑sagili, poświę­co­nej Mar­du­ko­wi. Ścież­ka ta rów­nież deko­ro­wa­na była wie­lo­barw­ny­mi emble­ma­ta­mi zwierząt.

Bra­ma, jak i zresz­tą całe sta­ro­żyt­ne mia­sto, zosta­ła odkry­ta na prze­ło­mie wie­ków XIX i XX przez zespół nie­miec­kie­go bada­cza, Rober­ta Kol­de­weya. Swo­je poszu­ki­wa­nia na tere­nie nie­gdy­siej­szej sto­li­cy Babi­lo­nu roz­po­czął w roku 1899 i pro­wa­dził je przez kolej­ne 18 lat. Poszu­ki­wa­nia sku­pia­ły się na odna­le­zie­niu mitycz­nych Wiszą­cych ogro­dów Semi­ra­mi­dy, któ­re mia­ły zostać zle­co­ne przez tego same­go wład­cę, co Bra­ma Isz­tar. Nie­ste­ty ogro­dów nie odna­le­zio­no. Odkry­to za to for­ty­fi­ka­cje mia­sta, w skład któ­rych wcho­dzi­ła boha­ter­ka dzi­siej­sze­go wpi­su, a tak­że dro­ga pro­ce­syj­na pro­wa­dzą­ca do świą­ty­ni Mar­du­ka. Odko­pa­no rów­nież fun­da­men­ty rze­czo­nej świą­ty­ni oraz zik­ku­ra­tu usy­tu­owa­ne­go po jej prze­ciw­nej stro­nie. Gdy­by ktoś był zain­te­re­so­wa­ny sze­rzej owy­mi odkry­cia­mi, zapra­szam tutaj.

Jak to się sta­ło, że bra­ma zna­la­zła się w Muzeum Per­ga­moń­skim w Ber­li­nie, gdzie obec­nie jest eks­po­no­wa­na? Otóz, mówiąc bez ogró­dek, ‘pokro­jo­no’ ją na kawał­ki, prze­wie­zio­no do sto­li­cy Nie­miec, doko­na­no naj­waż­niej­szych reno­wa­cji (takich jak m.in. odso­le­nie), a następ­nie skle­co­no wszyst­ko na nowo, uży­wa­jąc do tego nowych gla­zu­ro­wa­nych cegieł, któ­re wypa­lo­no w spe­cjal­nie skon­stru­owa­nych do tego celu pie­cach. Jako, że bra­ma była ogrom­na, w muzeum posta­wio­no tyl­ko mniej­szą fron­tal­ną część, nato­miast resz­tę umiesz­czo­no w magazynie.

Muzeum eks­po­nu­je tak­że makie­tę z zre­kon­stru­owa­ną bra­mą oraz dro­gą pro­ce­syj­ną, któ­ra daje dobry pogląd na to, jak wyglą­da­ła całość.

Prze­glą­da­jąc Wiki­pe­dię natknę­łam się na zdję­cia sprzed rekon­struk­cji, któ­re pozwo­lę sobie tutaj zamie­ścić. Dosko­na­le obra­zu­je ono znisz­cze­nia jakim ule­gła bra­ma na prze­strze­ni wieków.

A poni­żej kil­ka foto­gra­fii obec­ne­go sta­nu bramy.

Na bra­mie znaj­du­je się inskryp­cja wska­zu­ją­ca na wspo­mnia­ne­go już wcze­śniej kró­la Babi­lo­nii, Nabu­cho­do­no­zo­ra II, jako fun­da­to­ra owej budow­li. Jest bar­dzo obszer­na i nic z niej nie zro­zu­mie­cie, więc zamiesz­czam foto­gra­fię uka­zu­ją­cą jedy­nie jej fragment :)

Czę­ści z przed­sta­wie­nia­mi zwie­rząt, któ­re pocho­dzą z dro­gi pro­ce­syj­nej, eks­po­no­wa­ne są licz­nie m.in. w Muzeum Arche­olo­gicz­nym w Stam­bu­le, jed­nak pozo­sta­łe ele­men­ty roz­sia­ne są nie­mal po całym świe­cie. Zna­leźć je moż­na np. w Danii, Szwe­cji, Fran­cji, Austrii, Wiel­kiej Bry­ta­nii, Kana­dzie czy w Sta­nach Zjednoczonych.

Do nie­daw­na też moż­na było podzi­wiać repli­kę bra­my w Ira­ku, ale nie­ste­ty zosta­ła znisz­czo­na pod­czas starć wojen­nych na tam­tych tere­nach. Była znacz­nie skrom­niej­sza, mniej­sza i wedle mojej opi­nii moc­no nie­do­pra­co­wa­na, ale dobre i to, że ktoś w ogó­le miał wolę, by upa­mięt­nić miej­sce, w któ­rym nie­gdyś mie­ści­ło się owo cudo świata.

To by było na tyle zdjęć. Obiekt jest sza­le­nie inte­re­su­ją­cy, więc ufam, że w jakimś bli­żej nie­okre­ślo­nym cza­sie uda mi się wybrać do Ber­li­na, by prze­ko­nać się na wła­sne oczy o pięk­no­ści owej bra­my. Zazdrosz­czę wszyst­kim, któ­rym dane było już ją widzieć! Tym, któ­rzy czu­ją nie­do­syt, pole­cam (nie­oce­nio­ną w więk­szo­ści przy­pad­ków) gale­rię Flickr, gdzie jest masa pięk­nych zdjęć.